آینده‌ی دورکاری؛ تسلیم ساختارهای سنتی کاری می‌شود؟

دورکاری شیوه‌ی کاری محبوبی است که درحال‌حاضر سهم بزرگی از بازار کار و استخدام را در سطح جهانی به‌خود اختصاص می‌دهد و به افراد با مهارت امکان می‌دهد فراتر از مرزهای کشوری و قاره‌ای با شرکت‌های دلخواهشان همکاری داشته باشند. با اینکه دورکاری در ایران نیز به مفهوم جاافتاده‌ای تبدیل شده است؛ اما هنوز قابل قیاس با سطح بین‌المللی نیست. در این مطلب قصد داریم نیم‌نگاهی به تاریخچه‌ی دورکاری در ایران بیاندازیم و پیش‌بینی‌هایی از آینده دورکاری در ایران ارائه کنیم.

دورکاری در ایران و ساختارهای سنتی

بر اساس تحقیقی توسط فریبا شاهوران، اولین تجربه‌ی دورکاری در ایران در سال ۱۳۸۳ خورشیدی اتفاق افتاد. با‌این‌حال و با وجود رونق شیوه‌ی دورکاری در چند سال گذشته، هنوز نمی‌توان گفت که دورکاری در ایران به مرحله‌ای باثبات از بلوغ رسیده باشد. به‌عبارتی دیگر می‌توان این سوال را طرح کرد که آیا دورکاری در ایران به بن‌بست رسیده یا در بازار کار در حال رشد است؟

برای پیدا کردن جواب این پرسش و آماده‌شدن برای آینده دورکاری، باید وضعیت فعلی دورکاری در بازار کار را ارزیابی کرد. اغلب مدیران تمایل دارند که کارکنان به‌صورت تمام‌وقت و حضوری در شرکت حضور داشته باشند و با دورکاری مخالف هستند. چرا که نگرانی و دغدغه‌هایی در مورد بهره‌وری و تنبلی نیروی کار در خانه دارند و بر این باور هستند که کنترل و نظارت در کار حضوری بیشتر خواهد بود. در مقابل نسل Z که در بازار کار دنبال افزایش انعطاف‌پذیری و رضایت شغلی بیشتری هستند با افزایش تقاضا برای فرصت‌های دورکاری، بسیاری از ساختارها را تغییر داده‌اند. در اینجا آینده‌ی دورکاری در بازار ایران و مسیر نزول یا صعود آن را بررسی می‌کنیم.

وضعیت دورکاری در ایران و جهان؛ مسیر صعودی

دورکاری در بازار ایران و جهان مسیر متفاوتی را طی می‌کند. در بازار جهانی آمارها نشان می‌دهند که تقریباً ۲۸ درصد از کارکنان در سال ۲۰۲۳ میلادی (۱۴۰۲ خورشیدی) از خانه کار می‌کنند که این آمار در مقایسه با سال  و ۲۰۲۰ میلادی (۱۳۹۹ خورشیدی)، تا ۲۰ درصد افزایش داشته است. تغییر سبک‌کاری از تمام‌وقت حضوری به دورکار نشان می‌دهد که برخلاف نگرانی و تردید بسیاری از مدیران، دورکاری سبب افزایش بهره‌وری می‌شود. علاوه‌براین، در چند سال گذشته کار هیبریدی نیز توسعه یافته است و بر اساس نتایج، کارکنانی که دو یا سه روز از هفته را در خانه کار می‌کنند، مشابه همکاران حضوری عملکرد عالی دارند و شانس هر دو برای پیشرفت به یک اندازه ارزیابی می‌شود.

در مقاله‌ای جداگانه به موضوع آینده کار ترکیبی (Hybrid Work) پرداخته‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم مطالعه‌ی آن را از دست ندهید.

وضعیت دورکاری در ایران

در ایران با گسترش فرهنگ دورکاری بسیاری از مدیران و منابع انسانی شرکت‌ها تصمیم گرفتند که به‌صورت دورکاری کارکنان را جذب و استخدام کنند. این تغییر فرایند استخدام باعث شده که بسیاری از افراد به شرکت‌ها رزومه ارسال کنند و در حوزه‌های محتوا، گرافیک، طراحی وب‌سایت، دیجیتال مارکتینگ، برنامه‌نویسی و چندین حوزه‌‌ی دیگر فرصت‌های شغلی بیشتری فراهم شود، هرچند رقابت برای تصاحب جایگاه‌ها نیز دشوارتر از گذشته شده است. بااین‌وجود با توجه به فقدان مطالعات هدفمند و دوره‌ای در ایران، پیش‌بینی دقیق وضعیت آینده دورکاری در بازار کار ایران دشوار است؛ اما می‌توان حدس‌هایی در این زمینه ارائه کرد.

ترندهای اصلی آینده‌ی دورکاری؛ چه انتظاری از بازار کار باید داشت؟

در بازار کار باوجود تغییراتی که در فرایند جذب و استخدام به وجود آمده است، هنوز هم آینده‌ی دورکاری مسیر نزولی را طی خواهد کرد. از چالش‌های اصلی دورکاری در ایران اختلال اینترنت و چالش‌های برقراری ارتباط شفاف با اعضای تیم محسوب می‌شود. در مقابل در بیشتر شهرها فضای کار اشتراکی به وجود آمده است که تا حدودی بسیاری از مشکلات دورکاری را حل می‌کند. باوجود این چالش‌ها، می‌توان ترندهای اصلی آینده‌ی دورکاری در ایران را به‌ترتیب زیر معرفی کرد:

کار هیبرید؛ برگ برنده‌ی استارتاپ‌ها و کارکنان

در چند سال گذشته سبک‌کاری بیشتر کسب‌وکارها حضوری تمام‌وقت بود؛ اما با همه‌گیری کرونا خیلی سریع مدل کاری به دورکار تغییر کرد و بسیاری از شرکت‌ها برای این تغییر ناگهانی آماده نبودند. بااین‌وجود پس از کرونا برای برگشت به کار حضوری تمام‌وقت نیز شرایط اساساً تغییر کرده بود. در این شرایط کاری، شیوه‌ی کار هیبریدی بهترین استانداردی به‌حساب می‌آید که توسعه پیدا کرد و در بازار ایران برخی از کسب‌وکارها نیز از آن استقبال کردند.

ورود نسل زد به بازار؛ افزایش انعطاف پذیری

با ورود نسل زد در اغلب شرکت‌ها ساختار و مدل کاری شکسته شد، تا جایی که برخی شرکت‌ها با چالش‌های زیادی روبرو شدند. نسل زد انعطاف‌پذیری را در کار از خانه، هفته‌ی کاری کوتاه‌تر و تعادل کار و زندگی را حتی با ازدست‌دادن موقعیت شغلی تعریف می‌کند. قطعاً آینده‌ی دورکاری با ساختاری کاری الان مورد قبول آنها نخواهد بود و شاهد تغییرات زیادی در فرایند آن خواهیم بود.

تمرکز شرکت‌ها به رفاه کارکنان؛ شاه کلید بهره‌وری

سرمایه‌گذاری روی رفاه و سلامت روان کارکنان نه‌تنها یک هزینه‌ی اضافی نیست؛ بلکه یک استراتژی قوی برای افزایش بهره‌وری محسوب می‌شود. تجربه‌ی مدیران کسب‌وکارهای بزرگ از جمله گوگل نشان می‌دهد که برنامه‌ی رفاهی باعث افزایش تعهد در کارکنان می‌شود. این موضوع در کارکنان دورکار شرکت اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند زیرا آن‌ها استقلال بیشتری نسبت‌به وضعیت کاری تمام‌وقت حضوری دارند. می‌توان امیدوار بود که متخصصان منابع انسانی در آینده دورکاری در بازار کار ایران نقش پررنگ‌تری ایفا کند و برنامه‌های متنوعی برای داشتن محیط کاری پویا و خلاق اجرا توسعه دهند.

جهانی شدن نیروی کار؛ حذف مرز کار حضوری

دورکاری مرز همکاری اعضای تیم در کار حضوری تمام‌وقت را حذف کرده است؛ اکنون اعضای تیم با هر موقعیت شهری کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند. منابع انسانی شرکت‌ها تلاش دارند که هر فرد توانمندی را فراتر از مرزها استخدام کنند. درحال‌حاضر، در بازار کار مرز همکاری حضوری تا جایی کم‌رنگ شده است که بسیاری از شرکت‌ها به‌صورت کاملاً دورکار فعالیت می‌کند. ازاین‌رو استفاده از برنامه‌های مدیریت پروژه اهمیت زیادی پیدا می‌کند تا شرکت‌ها برای برنامه‌ریزی و مدیریت کارها از آن‌ها کمک بگیرند.

انواع نرم افزار مدیریت پروژه آنلاین و آفلاین را می‌توان پیدا کرد که هر کدام نقاط قوت و ضعف مختص به‌خود را دارند. پیش‌تر در مقاله‌ی «نرم افزار مدیریت پروژه خوب چه ویژگی هایی دارد؟» به نکاتی برای انتخاب بین این برنامه‌ها پرداخته‌ایم که خواندنش خالی از لطف نیست.

بازطراحی فرهنگ کسب‌وکار؛ محیطی پویا و خلاق

افراد برای سازمانی با فرهنگِ خوب و نه محیطی ناایمن‌ رزومه ارسال می‌کنند. در کار حضوری فرهنگ سازمانی خوب با محیطی پویا و خلاق یا بهتر است بگوییم محیطی که کارکنان در آن قدردانی، بازخورد مثبت و فرصت رشد و یادگیری داشته باشند، تعریف می‌شود. برای کار دورکار نیز استارتاپ باید فرهنگ‌سازمانی مثبتی به‌وجود بیاورد. در روش دورکاری صحبت‌های دوستانه‌ی صمیمی جایگزین جلسات آنلاین می‌شوند؛ بنابراین منابع انسانی باید دنبال راهکارهای جدید باشد تا کارکنان بیشتر احساس دیده‌شدن و همکاری داشته باشند.

افزایش استفاده از هوش مصنوعی؛ تجزیه و تحلیل داده‌ها

هوش مصنوعی انقلابی در فرایندهای کاری و اتوماسیون‌سازی به وجود آورد که قطعا از همین حالا می‌توان با اطمینان گفت آینده‌ی دورکاری را نیز دستخوش تغییرات زیادی قرار داده است. امروزه دستیارهای هوش مصنوعی بسیاری از فرایندهای کاری را از جمله تجزیه‌وتحلیل داده‌ها را آسان‌تر کرده‌اند و مستقیما روی افزایش بهره‌وری اثر داشته‌اند. اما مسئله اساسی این است که این ابزار از طریق اینترنت در دسترس کاربران قرار می‌گیرند و اختلال در اینترنت می‌تواند سبب محدودیت در بهره‌مندی از قابلیت‌های آن‌ها شود.

آینده‌ی دورکاری؛ شکاف بزرگ بین ساختار سنتی و جدید 

بسیاری از شرکت‌ها در ایران امکان دورکاری را فراهم کرده‌اند که خارج از موقعیت شهری می‌توانید موقعیت شغلی مدنظر خودتان را پیدا کنید. بااین‌وجود مسیر دورکاری در بازار کار ایران هموار نخواهد بود و چالش‌های بسیار زیادی خواهد داشت. در مقابل منابع انسانی سازمان‌ها باید به دنبال راهکارهای جدید برای بازنگری فرهنگ‌سازمانی و استفاده‌ی بهینه‌تر از انواع برنامه مدیریت پروژه نظیر میزیتو باشند.

برنامه‌ی مدیریت پروژه میزیتو درحال‌حاضر بسیاری از شرکت‌های ایرانی را در این مسیر همراهی می‌کند و راهکارهای ضروری برای مدیریت تیم، تقسیم وظایف و کانال‌های ارتباطی متنوع و یکپارچه برای ارسال پیام متنی و برگزاری جلسه آنلاین گروهی را برای آن‌ها فراهم می‌کند.

پرسش‌های متداول

دورکاری چیست؟

دورکاری مدل کاری است که در آن نیرو بدون حضور فیزیکی در محیط شرکت از راه دور و از هرجایی که می‌خواهد با یک شرکت همکاری می‌کند.

چگونه دورکاری یا کار از راه دور (Remote Work) آینده کسب‌وکار را شکل می‌دهد؟

با توجه به فراگیر شدن اینترنت از یک‌سو و افزایش هزینه‌های خرید تجهیزات و اجاره‌ی محل کار از سویی دیگر، بسیاری از استارتاپ‌ها پ سازمان‌ها در آینده نیز همچنان به مدل کاری دور کاری به‌دید مثبتی نگاه خواهند کرد. علاوه‌براین، تجهیزات پیشرفته‌تر نظیر ویژن پرو اپل می‌تواند تعامل را برای کارکنان بهبود دهد.

مدیریت کارکنان از راه دور به چه معناست؟

مدیریت کارکنان از راه دور به این معنا است که مدیر پروژه یا سرپرست بتواند با ابزار کاربردی نظیر سایت مدیریت پروژه به شیواترین و شفاف‌ترین حالت ممکن با نیروها ارتباط داشته باشد و شرح وظایف را به آن‌ها اطلاع دهد.